Роден во град Банско. Во 1745 година станал монах во Хилендарскиот манастир. Грчките и србски духовници се подсмевнувале на Булгарите, дека немаат напишано своја историја. Паисиј ги проучува запазените во манастирите стари Бугарски ракописи. Оди за оваа работа и во странство. Во 1762 година ја завршува својата „Историја Славјаноболгарска".
КОН ОНИЕ КОИ ИМААТ ЖЕЛБА ДА ГО ПРОЧИТАТ И ЧУJAT НАПИШАНОТО ВО ТАА ИCTOPИJA
(Од „Историја Славјаноболгарска")
„Ја напишав за вас, кои сакате Болгарскиот род и Болгарската татковина и сакате да знаете за својот род и јазик. Препишувате ja историица и платете нека ви ја препишаат кои умеет да пишуваат и пазете ja да не иэчеэне.
Но некои не го сакаат својот Болгарски род, а се обраштает кон туѓа култура и туѓ јазик и не се грижат за својот Болгарски јазик, но се учаат да читат и говорат по грчки и се срамат да се нарекат Болгари ... Од целиот славјански род најславни биле Болгарите, прво тие си се нарекло Царови, прво тие си имале Патриарх, прво тие си се крстеле, најмногу земја тие завладеале. Така од целиот славјански род биле најсилии и напочитувани и првите славјански светци, просиале од Болгарскиот род и jaзик, како и за тоа поред ja напишав таа исторја ".
Отец Паисиј посочува, дека Бугарите треба да здобијат cвoja самостојна црква; да се учат на роден јазик и да ja возстановат својата велика држава. Познавал лукавостта на Срби и Грци тој предупредува:
„Ти Болгарино не се мами, знај свojoт род и се учи на својот јазик!"
...Пораката на Паисиј Хилендарски од Банско, во Пирин, денес е поактуелна за нашиот човек, отколку во далечната 1762 година. Таа е прекриена со купишта фалсификати. Белки некогаш ќе исплива на светлината на денот...
Живко Аџија
Наjстрашното за нашиот народ /Гоце Делчев/